. VİRÜS HASTALIKLARI Bir çok kültür bitkisinde veya yabani olarak gelişen bitkilerde görülen virüs hastalıklarının başında ‘’Monilya Hastalıkları’’ gelir. Bu hastalık isimlerini, bitki yapraklarının çoğunlukla mozayik benzeri açık-koyu yeşil lekeli görünüşlerinden almışlardır. Aster, Krizantem, Dahlia, Zambak, Sardunya, Petunya, Lale, Gül’de monilya görülür. Bundan başka bazı kıvırcıklık ve yaprak kıvrılma hastalıkları da (Dahlia, Krizantem, Zambak) ortaya çıkabilir. Biyotik kökenli kloroz ve sarılık hastalıkları olarak adlandırılan hastalıklar da virüsler tarafından meydana getirilir. Çiçeklerde yeşilleşmeler (Aster, Freesia, Krizantem,Ortanca v.b.) çiçeklerde alaca lekeler (Glayöl, Lale, Hercai Menekşe) gibi belirtiler virüs enfeksiyonuna bağlanabilir. Toprak altı ve üstü organlarında görülen renk ve şekil değişiklikleri de virüs hastalıkları tarafından oluşturulabilir. Toprak bitleri, örümcekler, nematodlar, bakteri ve fungus gibi parazitler, toprak sıcaklığı, besin maddeleri eksikliği, hormon karakterli herbisitler gibi parazit olmayan nedenlerle de mozaik benzeri yaprak lekelenmeleri, yaprak buruşuklukları çiçeklerde şekil bozuklukları sarılık benzeri yaprak sarılıkları oluşabilir. Bu nedenler virüs hastalıklarının vektörleri olabilir. Virüs hastalıkları mekanik yolla tohum ve polenle vegetatif yolla üretilen bitki parçacıklarıyla ve vektörlerle yayılabilir. Süs bitkileri yönünden vegatatif yolla üretilen bitki parçacıklarıyla ve vektörlerle yayılma önemlidir. Yayılma yolu: Virüs ile enfekte olmuş çelik, yumru, soğan, stolon, rizom gibi vegetatif üretim materyali ile. Yayılma yolu: Vektörler ile olup pratik olarak en önemlisidir. Böcekler ilk sırayı almaktadır. Özellikle yaprak bitleri gibi emici böcekler emgi yerlerinden bulaştırırlar. Virüs, vektörün ağız parçalarına bulaşıp, bir çeşit mekanik yolla taşınabileceği gibi bir süre böcekte kaldıktan sonra da taşınabilmektedir. Bazı virüs hastalıklarıysa tamamen mekanik olarak bir çok alet ve elle bulaşabilmektedir. Bazı bitkiler virüs taşıdıkları halde hiçbir belirti göstermezler bunlara latent virüs taşıyıcıları denir. Özellikle Krizantem, Karanfil, Glayöl, Lale, Dahlia, Gül, Sardunya gibi bitkilerde çok sayıda virüs hastalıkları vardır. Mücadele: Hastalık bulaştıktan sonra bitkileri kurtarma olanağı olmadığından tüm önlemler korunma esasına dayanmaktadır. Virüslü bitkiler fark edildikleri anda uzaklaştırılmalı. Çelik, soğan, rizom ile üretimde sağlam bitkiseçilmeli Sağlam bitki tohumları kullanılmalı, Bıçak v.s. ile bulaşmayı önlemek için aletler her kullanımdan önce bir dezenfektan içine (%10-15’lik NaPO 4, %5’lik formalin, %70’lik alkol gibi) batırılmalı ve eller sık sık bu tip dezenfektanla yıkanmalı. Vektör böcekler ile büyük titizlikle savaşılmalı, Yabancı otlar ayıklanmalı, Üretim materyali mümkünse serolojik olarak test edilmeli Hasta bitkilere sıcak tedavi (37-38’C yöntemi uygulanmalı, Tamamen bulaşmış olan, fakat kaybedilmeme